Lạc Quan Kiểu Độc Hại - Toxic Positivity

Lạc quan kiểu độc hại là niềm tin dù ở bất kể hoàn cảnh hay khó khăn như thế nào, mọi người nên duy trì một suy nghĩ tích cực. Đó là suy nghĩ “cứ vui lên mà sống” đối với cuộc sống. Và mặc dù có những lợi ích khi trở thành một người lạc quan và suy nghĩ tích cực, thay vào đó, sự lạc quan đến độc hại lại từ chối những cảm xúc khó khăn để thay vào đó là vẻ ngoài vui vẻ, thường là không thật với bản thân mình.

Tất cả chúng ta đều biết rằng có một cái nhìn tích cực về cuộc sống sẽ tốt cho sức khỏe tinh thần của bạn. Vấn đề là cuộc sống không phải lúc nào cũng tích cực. Tất cả chúng ta đều phải đối mặt với những cảm xúc và trải nghiệm đau đớn. Những cảm xúc đó, mặc dù thường khó chịu, nhưng rất quan trọng và cần được cảm nhận và giải quyết một cách cởi mở và chân thật.

Lạc quan kiểu độc hại đưa suy nghĩ tích cực đến một thái cực tổng quát hóa quá mức. Thái độ này không chỉ nhấn mạnh tầm quan trọng của sự lạc quan mà còn giảm thiểu và phủ nhận bất kỳ dấu vết của các cảm xúc không hạnh phúc hoặc tích cực.

1. Các kiểu lạc quan độc hại 

Lạc quan kiểu độc hại có rất nhiều dạng. Một số ví dụ bạn có thể bắt gặp trong đời sống:

• Khi điều gì đó tồi tệ xảy ra, như bị mất việc, thì mọi người sẽ nói bạn “hãy lạc quan lên”, hay “Hãy nhìn vào mặt tích cực”. Mặc dù những bình luận kiểu này thường là để thể hiện sự thông cảm nhưng chúng cũng là hành động khiến bạn ngừng chia sẻ về những gì bạn đã trải qua.
• Sau khi trải qua một mất mát nào đó, mọi người thường nói với bạn rằng “mọi thứ xảy ra đều có lý do.” Mặc dù mọi người nói ra câu này vì họ tin rằng nó sẽ an ủi bạn nhưng nó cũng là một cách khiến chúng ta luôn né tránh nỗi đau của người khác.
• Khi bạn thể hiện sự thất vọng hay buồn bã, ai đó nói với bạn rằng “hạnh phúc là một lựa chọn.” Điều này có nghĩa là nếu bạn có những cảm xúc tiêu cực, thì đó là do bạn lựa chọn và đó là lỗi của bạn vì không “lựa chọn” niềm vui.

Những câu nói như thể này đều xuất phát từ ý tốt - họ thường không biết nói gì khác và không biết làm thế nào để đồng cảm với bạn. Tuy nhiên, điều quan trọng chúng ta cần phải nhận ra nó độc hại đến mức nào.

Ở mức độ nhẹ, thì những câu nói như vậy được thể hiện như những lời khuyên nhỏ nhặt giúp bạn thoát khỏi tình cảm để bạn không phải đối mặt với cảm xúc của người khác. Còn ở mức tệ nhất, thì những câu nói này khiến họ xấu hổ và đổ lỗi cho những người thường xuyên phải đối mặt với những tình huống vô cùng khó khăn.

Tích cực kiểu độc hại khiến người ta không thể có được sự hỗ trợ đáng tin cậy mà họ cần để đối phó với nghịch cảnh.

2. Tại sao nó lại độc hại? 

Lạc quan kiểu độc hại thực sự có thể gây hại cho những người đang gặp khó khăn. Thay vì có thể chia sẻ cảm xúc cùng người khác và có được sự hỗ trợ vô điều kiện thì mọi người sẽ thấy cảm xúc của mình bị chối bỏ, bị phớt lờ hoặc không được tôn trọng.

• Khiến họ xấu hổ: Khi ai đó đang đau khổ, họ cần biết được cảm xúc của mình là có thật, nhưng họ có thể tìm thấy sự nhẹ nhõm và tình yêu từ bạn bè và gia đình. Sự lạc quan kiểu độc hại lại cho họ cảm thấy những cảm xúc mà họ có là không thể chấp nhận được.
• Khiến họ cảm thấy tội lỗi: Nó mang thông điệp rằng nếu bạn không tìm cách để cảm thấy lạc quan, thậm chí ngay khi đối mặt với bi kịch, thì bạn đang làm điều không đúng đắn.
• Nó ngăn chặn những cảm xúc thực sự của con người: Lạc quan kiểu độc hại đóng vai trò như một cơ chế né tránh. Khi người khác xuất hiện dạng hành vi này, nó cho phép họ né tránh những cảm xúc khiến họ không thoải mái. Nhưng đôi khi, chúng ta lại tiếp nhận chính những ý tưởng này, thu vào nội tâm ta những quan điểm độc hại này. Khi ta cảm thấy khó khăn, chúng ta sẽ giảm giá trị, gạt bỏ và phủ nhận chúng.
• Nó ngăn sự phát triển bản thân: Nó cho phép chúng ta tránh cảm thấy những điều có thể gây đau đớn, nhưng nó cũng phủ nhận khả năng đối mặt với những cảm giác thử thách mà cuối cùng có thể dẫn đến sự trưởng thành và hiểu biết sâu sắc hơn.

Câu thần chú “cứ vui lên mà sống” có thể đặc biệt gây đau đớn trong những thời điểm đau khổ cá nhân dữ dội. Khi mọi người phải đương đầu với những tình huống như rắc rối tài chính, mất việc, bệnh tật, hoặc mất người thân, việc được bảo rằng họ cần phải nhìn vào khía cạnh tươi sáng có vẻ hết sức tàn nhẫn.

Có thể lạc quan khi đối mặt với những trải nghiệm khó khăn và thử thách. Nhưng những người đang trải qua chấn thương tâm lý không cần phải nói rằng hãy luôn lạc quan hoặc cảm thấy rằng họ đang bị đánh giá vì không duy trì một triển vọng tốt đẹp.

3. Những dấu hiệu 

Lạc quan kiểu độc hại thường khá khó để nhận ra, nhưng bằng cách tìm hiểu các dấu hiệu, bạn có thể dễ dàng nhìn ta dạng hành vi này. Một số dấu hiệu bao gồm:

• Loại bỏ các vấn đề thay vì đối mặt với chúng. 
• Thấy tội lỗi vì đã cảm thấy buồn, giận hay thất vọng. 
• Che giấu cảm xúc thật đằng sau những câu trích dẫn hay được nhiều người trên mạng xã hội chấp nhận.
• Che giấu hoặc ngụy trang cảm xúc thực sự của bản thân. 
• Xem nhẹ cảm xúc của người khác vì họ khiến bạn khó chịu. 
• Làm người khác xấu hổ khi họ không có thái độ tích cực. 
• Cố chịu đựng nghịch cảnh hoặc “vượt qua” những cảm xúc đau đớn. 

4. Làm sao để tránh lạc quan kiểu độc hại? 

Nếu bạn đã đang bị ảnh hưởng bởi thái độ lạc quan kiểu độc hại – hoặc nếu bạn nhận ra dạng hành vi này ở bản thân – thì có những điều bạn có thể làm để phát triển bản thân trở nên tốt hơn. Một số ý tưởng có thể kể ra:

• Kiểm soát những cảm xúc tiêu cực, nhưng không phủ nhận chúng: Cảm xúc tiêu cực có thể gây ra căng thẳng khi bạn không kiểm soát được nó, nhưng chúng cũng có thể mang đến những thông tin quan trọng đem lại những thay đổi có lợi cho cuộc sống của bạn.
• Thực tế với những cảm xúc bạn có: Khi bạn đối mặt với một tình huống khó khăn, cảm thấy bị căng thẳng, lo lắng, thậm chí sợ hãi đều là chuyện bình thường. Đừng mong chờ quá nhiều vào bản thân. Hãy tập trung chăm sóc bản thân và thực hiện theo các bước giúp cải thiện tình hình.
• Có nhiều hơn một cảm xúc cũng không sao: Nếu bạn đang đối mặt với một thử thách, bạn có thể cảm thấy lo lắng về tương lai và cũng hy vọng rằng bạn sẽ thành công. Cảm xúc của bạn cũng phức tạp như chính tình huống.
• Tập trung lắng nghe người khác và thể hiện sự đồng cảm: Khi ai đó thể hiện một cảm xúc khó khăn, đừng quay lưng với họ bằng những lời nói sáo rỗng. Thay vào đó, cho họ biết những cảm xúc của họ là bình thường và cho họ biết bạn luôn ở đó để lắng nghe họ.
• Quan tâm đến cảm nhận của bản thân: Theo dõi những nội dung “tích cực” của các bài đăng trên mạng xã hội đôi lúc có thể là một nguồn cảm hứng nhưng hãy chú ý đến cảm nhận của bản thân sau khi xem và tương tác với những nội dung này. Nếu xem xong những bài viết “nâng đỡ tinh thần” mà bạn cảm thấy xấu hổ hay tội lỗi thì có lẽ đó chính là một dạng tích cực độc hại. Trong những trường hợp như vậy, hãy cân nhắc hạn chế dành thời gian cho các mạng xã hội.

Cho phép bản thân cảm nhận chính cảm xúc của mình. Thay vì cố né tránh những cảm xúc khó khăn, hãy cho phép bản thân cảm nhận nó. Những cảm xúc này là thật, có hợp lệ và quan trọng. Chúng có thể mang đến thông tin và giúp bạn nhìn nhận mọi thứ về tình huống mà bạn cần thay đổi.

Điều này không nhất thiết có nghĩa là bạn nên hành động theo mọi cảm xúc mà bạn cảm nhận được. Đôi khi điều quan trọng là phải ngồi với cảm xúc của bạn và cho bản thân thời gian và không gian để xử lý tình huống trước khi bạn hành động.

Vậy nên khi bạn trải qua một điều gì đó khó khăn, hãy cân nhắc những cách thức để cho cảm xúc của mình một tiếng nói sao cho hiệu quả. Hãy viết nhật ký cảm xúc. Nói chuyện với một người bạn. Nghiên cứu cho rằng chỉ cần thể hiện cảm xúc ra bằng lời đã có thể giúp làm giảm cường độ của những cảm xúc tiêu cực.

NHỮNG CÂU NÓI ĐỘC HẠI 

• Tích cực lên nào! 
• Cứ vui lên mà sống! 
• Mọi chuyện lẽ ra phải tệ hơn í chứ!
• Mọi chuyện xảy ra đều có lý do của nó 
• Thất bại không phải là một lựa chọn 
• Hạnh phúc là một sự lựa chọn 

NHỮNG CÂU NÓI KHÔNG ĐỘC HẠI 

• Mình đang lắng nghe 
• Mình sẽ ở đây dù có xảy ra chuyện gì đi chăng nữa 
• Bạn chắc đã rất vất vả 
• Thất bại đôi khi là một phần của cuộc sống 
• Cảm xúc của bạn là thật 

5. Kết luận 

Lạc quan kiểu độc hại thường khó nhận ra và chúng ít nhiều xuất hiện lối suy nghĩ này một vài thời điểm nào đó trong cuộc sống. Tuy nhiên, bằng cách tìm hiểu để nhận ra nó, bạn sẽ có thể loại bỏ khỏi bản thân lối suy nghĩ này và cung cấp (cũng như nhận được) nhiều hỗ trợ thực sự hơn khi trải qua những điều không dễ dàng trong cuộc sống.

Hãy bắt đầu cảm nhận đến những câu nói độc hại và cố gắng để bản thân và người khác cảm nhận những cảm xúc đang tồn tại trong bạn, cả tích cực lẫn tiêu cực.